مقایسه کمّی اثر عملیات مکانیکی و زیستی آبخیزداری در مهار فرسایش و رسوب حوزه آبخیز حاجی‌آباد کرمانشاه

در استان کرمانشاه، میزان فرسایش و رسوبدهی حوزه‌های آبخیز بسیار بیش‌تر از فرسایش مجاز می‌باشد. برای تعدیل این شرایط سالانه حجم و سطح قابل توجهی از عملیات آبخیزداری در این عرصه‌ها اجرا می‌شود. به‌منظور ارزیابی اثر عملیات مکانیکی و زیستی آبخیزداری بر مهار فرسایش و کاهش تولید رسوب حوزه‌های آبخیز، این پروژه تحقیقاتی در حوزه آبخیز حاجی‌آباد کنگاور انجام شد. عملیات آبخیزداری انجام شده شامل بندهای گابیونی و خشکه چین، کانال‌های ذخیره و نیز عملیات کپه‌کاری و کاشت بادام و مو بود. برای ارزیابی اثر اقدامات آبخیزداری، ضمن بررسی تغییرات پوشش گیاهی در عرصه‌های عملیات زیستی آبخیزداری، ارزیابی وضعیت فرسایش خاک و تولید رسوب به کمک مدل پسیاک اصلاح شده و نیز حجم‌سنجی رسوبات در پشت سازه‌های مکانیکی انجام شد. نتایج ارزیابی نشان داد که  عملیات کپه‌کاری و بذرکاری درختان مثمر بادام و مو توانسته است، ضمن افزایش ظرفیت تولید زی‌توده خشک مرتع به‌میزان 100 کیلوگرم در هکتار، میزان فرسایش و رسوب را به‌ترتیب به‌میزان 15 و هشت درصد کاهش دهد. اگرچه اعمال عملیات مکانیکی احداث گابیون و خشکه‌چین در یکی از زیرحوضه‌ها (h2 ) که عامل اصلی فرسایش مرتبط با فرسایش کناره‌ای، توانسته است فرسایش خاک و تولید رسوب را به‎میزان 13 درصد تقلیل دهد. در مجموع اعمال عملیات مکانیکی آبخیزداری در کل حوضه توانست که میزان فرسایش و تولید رسوب حوضه را در طول سه سال اجرا به میزان کم‌تر از یک درصد کاهش دهد. عامل اصلی کم بودن کارائی عملیات آبخیزداری، بویژه عملیات مکانیکی، در حوضه یاد شده کم بودن پتانسیل تولید رسوب و فرسایش در حوضه یاد شده بود.